Λιγούστρο, ένας καλλωπιστικός θάμνος για φράχτη

Λιγούστρο, ένα από τα πιο διαδεδομένα φυτά που χρησιμοποιούμε για διαμόρφωση σε φράχτη. Το λιγούστρο παρουσιάζει μεγάλη ανθεκτικότητα στην ατμοσφαιρική ρύπανση των πόλεων, γι’ αυτό χρησιμοποιείται πολύ συχνά για φύτευση σε πεζοδρόμια, σε διαχωριστικά δρόμων, σε πλατείες και εθνικές οδούς.

Tα περισσότερα είδη λιγούστρου διαθέτουν πυκνά, φωτεινά, γυαλιστερά δερματώδη φύλλα που διατηρούνται πάνω στο φυτό κατά την διάρκεια του χειμώνα. Έχουν σχετικά γρήγορη ανάπτυξη και σχηματίζουν μικρά λευκά άνθη την άνοιξη και το καλοκαίρι που μετατρέπονται σταδιακά σε μικρούς μπλε καρπούς, μέσα στο φθινόπωρο.

Εκτός από ιδανικό φυτό για φράχτη, το λιγούστρο μπορεί να φυτευτεί και ως μεμονωμένο δέντρο στον κήπο μας ή ως καλλωπιστικός θάμνος σε γλάστρα στο μπαλκόνι. Ας δούμε αναλυτικά, ποια είναι τα πιο διαδεδομένα είδη λιγούστρου και τι φροντίδα χρειάζονται για να διατηρήσουμε το φύλλωμα τους υγιές και καταπράσινο.

1. Ποια είναι οι πιο γνωστά είδη και ποικιλίες λιγούστρου;

Yπάρχουν πολλά είδη και ποικιλίες λιγούστρου που μπορούμε να επιλέξουμε για να φυτέψουμε στον κήπο ή στο μπαλκόνι μας, κάποια με θαμνώδη ανάπτυξη και άλλα που διαμορφώνονται σε δέντρα μικρής ή μεσαίας ανάπτυξης. Ας δούμε αναλυτικά παρακάτω τα σημαντικότερα είδη και ποικιλίες λιγούστρου.

• Γιαπωνέζικο λιγούστρο (Ligustrum japonicum): Με καταγωγή από την Ιαπωνία και την Κορέα, το γιαπωνέζικο λιγούστρο αναπτύσσεται γρήγορα κάθε χρόνο, 60-70 εκατοστά και φθάνει σε τελικό ύψος 2- 4 μέτρων και σε πλάτος περίπου 2 μέτρων. Είναι αειθαλές και χαρακτηρίζεται από πυκνά γυαλιστερό φύλλωμα σκουροπράσινου χρώματος. Είναι σχετικά ευαίσθητο στην παγωνιά και τους δυνατούς ανέμους. Αρκετά αξιόλογες είναι οι ποικιλίες ‘Variegatum’ με κιτρινοπράσινο φύλλωμα (λιγούστρο πανασέ), καθώς και η ποικιλία ‘Rotundifolium’ που διαθέτει πιο στρογγυλό σχήμα φύλλου.

• Λιγούστρο της Καλιφόρνια ή λιγουστρίνι (Ligustrum ovalifolium): Αν και κατάγεται από την Ιαπωνία, το συγκεκριμένο είδος αναφέρεται ως λιγούστρο της Καλιφόρνια λόγω της μεγάλης διάδοσης και προσαρμοστικότητας στην συγκεκριμένη περιοχή. Φτάνει σε ύψος και πλάτος 1-2 μέτρα και είναι αειθαλές σε μέρη που έχουν ήπιο χειμώνα. Διαθέτει γυαλιστερά ωοειδή φύλλα σκουροπράσινου χρώματος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ποικιλία ‘Aureomarginatum’ με κιτρινίσματα στην περιφέρεια του φυλλώματος και η ποικιλία ‘Variegatum’ με κιτρινοπράσινα φύλλα.

• Eυρωπαϊκό ή κοινό ή άγριο λιγούστρο (Ligustrum vulgare): Ανθεκτικός φυλλοβόλος θάμνος, πολύ διαδεδομένος στην Ευρώπη που φτάνει σε ύψος περίπου 2 μέτρα και διαθέτει μακριούς βλαστούς με γκριζοπράσινο φύλλωμα. Εξαιρετικά ανθεκτικό είδος λιγούστρου που φυτεύεται σε φτωχά, ακόμα και ασβεστώδη εδάφη. Σημαντικές ποικιλίες του ευρωπαϊκού λιγούστρου είναι η ‘Aureum’ που διαθέτει κίτρινο φύλλωμα, η ‘Leucocarpum’ με λευκούς-πράσινους διακοσμητικούς καρπούς, η ‘Pendulum’ με κρεμοκλαδή βλάστηση, η ‘Pyramidalis’ με όρθια πυραμιδοειδή βλάστηση και η ‘Xanthocarpum’ με κίτρινους καρπούς.

• Γυαλιστερό λιγούστρο (Ligustrum lucidum): Το γυαλιστερό λιγούστρο είναι αειθαλές δέντρο που μπορεί να φτάσει σε ύψος 10 μέτρων αν και στον ελληνικό χώρο το συναντάμε σε ύψος 5-6 μέτρων και πλάτος 2-3 μέτρων. Πάντως, μπορεί να φτάσει το ύψος των 5 μέτρων μέσα σε 10 χρόνια και θεωρείται το ταχύτερο δέντρο σε ανάπτυξη μετά τον ευκάλυπτο. Ιδανικό για δημιουργία ψηλού φράκτη και ανεμοθραύστη. Το κινέζικο λιγούστρο έχει μεγάλα και πλατιά σκουροπράσινα δερματώδη φύλλα που φτάνουν σε μήκος τα 10-15 εκατοστά και πλάτος περίπου 5 εκατοστά. Αρκετά ενδιαφέρουσα και η ποικιλία γυαλιστερού λιγούστρου ‘Variegatum’ με κιτρινοπράσινο φύλλωμα.

• Κινέζικο λιγούστρο (Ligustrum sinense): Με καταγωγή από την Κίνα, το συγκεκριμένο είδος λιγούστρου φτάνει σε ύψος 4-5 μέτρα και διαθέτει πράσινο-γκρι φύλλα με χνούδι. Ανθεκτικό φυτό, κατάλληλο για φύτευση φράκτη αν και θέλει προσοχή καθώς είναι ιδιαίτερα επεκτατικό. Σημαντικές ποικιλίες κινέζικου λιγούστρου είναι η πολυανθής ‘Multiflorum’, η πανασέ ποικιλία ‘Variegatum’ με κίτρινο χρώμα στο περιθώριο των φύλλων ενώ υπάρχει και νάνα ποικιλία που φτάνει σε ύψος 60-70 εκατοστά.

2. Τι συνθήκες προτιμά το λιγούστρο για να ευδοκιμήσει;

Το λιγούστρο είναι ανθεκτικό καλλωπιστικό φυτό με δυνατό ριζικό σύστημα που αναπτύσσεται σε όλους τους τύπους των εδαφών αρκεί να έχουν καλή αποστράγγιση. Εκτός από την ανθεκτικότητα του λιγούστρου στην ατμοσφαιρική ρύπανση, το λιγούστρο μπορεί να φυτευτεί και σε παραθαλάσσια μέρη, λόγω της αντοχής του σε αλατούχα εδάφη και στα υδροσταγονίδια της θάλασσας.

Τα περισσότερα είδη λιγούστρου είναι ανθεκτικά στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού και στον καύσωνα, καθώς επίσης αντέχουν στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα. Σχετικά με την κατάλληλη θέση φύτευσης στον κήπο μας, το λιγούστρο προτιμά ηλιοφανή σημεία ενώ θα έχει καλή ανάπτυξη ακόμα και σε ημισκιερά μέρη.

3. Πώς δημιουργούμε φράχτη με φυτά λιγούστρου;

Για να δημιουργήσουμε ένα πυκνό φράκτη με λιγούστρα, επιλέγουμε φυτά που έχουν ύψος περίπου 50-70 εκατοστών και τα φυτεύουμε σε αποστάσεις περίπου 40 εκατοστών μεταξύ τους. Κατάλληλη εποχή φύτευσης είναι στις αρχές της άνοιξης ή μέσα στο φθινόπωρο.

Κατά την φύτευση των φυτών του λιγούστρου, τα κλαδεύουμε στο μισό του ύψους των βλαστών και επαναλαμβάνουμε το έντονο αυτό κλάδεμα κάθε χρόνο, για τα επόμενα 2-3 χρόνια μέχρι να αποκτήσουν τα φυτά το επιθυμητό ύψος του φράκτη που θέλουμε. Με αυτό τον τρόπο, επιτυγχάνουμε την δημιουργία πυκνού φράκτη και βλαστών με πλούσιο φύλλωμα που ξεκινά από την βάση του φυτού, κοντά στην επιφάνεια του εδάφους.

4. Πως φυτεύουμε το λιγούστρο σε γλάστρα;

Το λιγούστρο μπορεί να φυτευτεί σε γλάστρα αρκεί να επιλέξουμε ποικιλίες χαμηλής ανάπτυξης όπως το λιγούστρο της Καλιφόρνια που διαμορφώνεται εύκολα σε μπάλα ή σε κάποιο άλλο σχήμα καθώς και το γιαπωνέζικο λιγούστρο. Για τα λιγούστρα σε γλάστρα, προτιμούμε ηλιοφανείς και ημισκιερές θέσεις δηλαδή μπαλκόνια που διαθέτουν νότιο, δυτικό ή ανατολικό προσανατολισμό.

Για τη φύτευση του λιγούστρου σε γλάστρα ή ζαρντινιέρα επιλέγουμε γλάστρες και ζαρντινιέρες τουλάχιστον 30 εκατοστά σε ύψος για να εξασφαλίσουμε πλούσια ανάπτυξη του φυτού και καταπράσινο φύλλωμα. Θα χρησιμοποιήσουμε φυτόχωμα γενικής χρήσης που περιέχει κομπόστ και περλίτη για καλύτερο αερισμό. Στη βάση της γλάστρας θα βάλουμε μία στρώση χαλικιών για να απομακρύνεται το νερό που περισσεύει από το πότισμα και να μην σαπίσουν οι ρίζες.

5. Πόσο συχνά θέλει πότισμα το λιγούστρο;

Το λιγούστρο έχει μέτριες ανάγκες σε πότισμα αν και τους καλοκαιρινούς μήνες, σε συνθήκες καύσωνα και υψηλών θερμοκρασιών τακτικότερο πότισμα. Ποτίζουμε το λιγούστρο 1-2 φορές την εβδομάδα την περίοδο της άνοιξης και του φθινοπώρου και 3 φορές την εβδομάδα την περίοδο του καλοκαιριού.

Για τα λιγούστρα που έχουμε φυτέψει σε γλάστρα, ίσως χρειαστεί τακτικότερο πότισμα αλλά σε κάθε περίπτωση ποτίζουμε ξανά αφού στεγνώσει πρώτα το χώμα της γλάστρας. Το υπερβολικό πότισμα στις γλάστρες με τα λιγούστρα, ειδικά αν δεν απομακρύνουμε το νερό από το πιατάκι τους, μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα στις ρίζες και καχεκτική ανάπτυξη στα φυτά.

6. Κάθε πότε θέλει λίπασμα το λιγούστρο;

Το λιγούστρο έχει μικρές απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία και λίπασμα για αυτό άλλωστε αντέχει ακόμα και στα πιο άγονα εδάφη. Πάντως, η προσθήκη πλήρους κοκκώδους λιπάσματος με υψηλή περιεκτικότητα σε άζωτο, μια φορά την άνοιξη και μια φορά το φθινόπωρο θα εξασφαλίσει πλούσια βλάστηση και καταπράσινο φύλλωμα.

Για τα φυτά λιγούστρου που έχουμε φυτέψει σε γλάστρα ή ζαρντινιέρα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε υγρό λίπασμα για πράσινα φυτά που αφομοιώνεται πιο γρήγορα από το ριζικό σύστημα των φυτών. Σε αυτή την περίπτωση προσθέτουμε το υγρό λίπασμα στα λιγούστρα, μία φορά το μήνα, από τα μέσα της άνοιξης ως τα μέσα φθινοπώρου.

7. Ποιες ασθένειες και ποια έντομα προσβάλλουν το λιγούστρο;

Το λιγούστρο παρουσιάζει σχετική ανθεκτικότητα σε έντομα και ασθένειες, ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις θα χρειαστεί την προστασία μας. Για την προληπτική αντιμετώπιση των εντόμων της μελίγκρας, της βαμβακάδας και του τετράνυχου που προσβάλλουν τα φύλλωμα του λιγούστρου ψεκάζουμε προληπτικά με αυτοσχέδιο διάλυμα που φτιάχνουμε ανακατεύοντας 1 κουταλιά της σούπας πράσινο σαπούνι σε ένα λίτρο νερό. Σε συνθήκες έντονης προσβολής από έντομα, ψεκάζουμε με βιολογικά εντομοκτόνα όπως τα άλατα καλίου και ο θερινός πολτός που προμηθευόμαστε από γεωπονικά καταστήματα.

Σε συνθήκες πυκνής φύτευσης και κακού αερισμού, μπορεί να εμφανιστούν μυκητολογικές ασθένειες που προκαλούν κόκκινες, καφέ, γκρι ή μαύρες κηλίδες στο φύλλωμα του λιγούστρου. Για την αντιμετώπιση των ασθενειών μπορούμε να ψεκάσουμε με βιολογικό σκεύασμα χαλκού.

8. Ποια εποχή και πώς γίνεται το κλάδεμα του λιγούστρου;

Το λιγούστρο κλαδεύεται στις αρχές της άνοιξης κάνοντας όπου αφαιρούμε ξερούς και αδύναμους βλαστούς ενώ παράλληλα διατηρούμε το σχήμα του σε συμπαγή μορφή, περιορίζοντας το ύψος της κορυφαίας βλάστησης στο επιθυμητό επίπεδο του φράκτη.

Βέβαια, εκτός από το ανοιξιάτικο κλάδεμα του λιγούστρου, πραγματοποιούμε συμπληρωματικά κορφολογήματα κάθε 1-2 μήνες, μέσα στο καλοκαίρι και το φθινόπωρο, με κατάλληλα εργαλεία (μπορντουροψάλιδα) για να διατηρούμε σταθερό το ύψος των φυτών του λιγούστρου που διαμορφώνουν τον φράκτη (μπορντούρα).

9. Με ποιους τρόπους γίνεται ο πολλαπλασιασμός του λιγούστρου;

Για να φτιάξουμε ένα όμορφο φράχτη με λιγούστρα, θα χρειαστούμε αρκετά φυτά λιγούστρου που μπορούμε να προμηθευτούμε από φυτώρια της περιοχής μας. Εναλλακτικά, μπορούμε να δημιουργήσουμε νέα φυτά λιγούστρου μόνοι μας, εύκολα και οικονομικά, κάνοντας τον πολλαπλασιασμό στο σπίτι μας.

Ορισμένες ποικιλίες λιγούστρου, όπως το κινέζικο λιγούστρο, μπορούν να πολλαπλασιαστούν με σπόρο, ενώ το κοινό λιγούστρο μπορεί να πολλαπλασιαστεί με καταβολάδες, βάζοντας δηλαδή ένας μέρος του κλαδιού από το φυτό του λιγούστρου στο χώμα.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να φτιάξουμε καινούρια φυτά λιγούστρου είναι με την μέθοδο πολλαπλασιασμού με μοσχεύματα. Συγκεκριμένα, παίρνουμε τμήματα τρυφερών βλαστών λιγούστρου μήκους 15-20 εκατοστών μέσα στην άνοιξη και το καλοκαίρι ή σκληρότερων βλαστών μέσα στο φθινόπωρο. Απομακρύνουμε τα 2/3 των φύλλων του βλαστού ξεκινώντας από την βάση του, αφήνοντας 2 ζεύγη φύλλων στην κορυφή του βλαστού.

Στη συνέχεια, φυτεύουμε το μόσχευμα του λιγούστρου σε μίγμα τύρφης και περλίτη σε αναλογία 1:1 και το τοποθετούμε σε φωτεινό και δροσερό περιβάλλον. H χρήση ορμόνης ριζοβολίας στην βάση της τομής του μοσχεύματος είναι απαραίτητη για την επιτυχία του πολλαπλασιασμού. Μετά από 8-10 εβδομάδες θα έχει σχηματιστεί ριζικό σύστημα και το καινούριο φυτό μπορεί να μεταφυτευτεί σε μεγαλύτερη γλάστρα ή στην οριστική του θέση.

10. Κι ένα μυστικό για το λιγούστρο

Το λιγούστρο ανήκει στην ίδια οικογένεια φυτών (Oleaceae) με την ελιά και δημιουργεί καρπούς που μοιάζουν σε σχήμα με τις ελιές. Ωστόσο, οι καρποί του λιγούστρου είναι τοξικοί για τον άνθρωπο, ενώ η κατάποση τους από σκυλιά μπορεί να τους προκαλέσει γαστρεντερικά προβλήματα με συμπτώματα ναυτίας και εμετού.